ölçek türleri

Ölçek Türleri

Ölçek Türleri kpss ölçme ve değerlendirme konuları açısından önemli bir yer kaplamaktadır. Ölçek Türleri konusuna geçmeden önce ölçek nedir? İlk önce bunu tanımlayalım. Ölçek ölçme sonucunda elde ettiğimiz sayı veya sembollerin matematiksel özelliklerini ifade etmektedir. Ölçek, ölçme aracı anlamına geldiği gibi, birim anlamında da kullanılır.

Ölçme sonucunda elde edilen veriler her zaman bir anlam ifade etmez. Bunun sebeplerinden biri ölçme için kullandığımız ölçek türleridir. Dolayısıyla ölçme sonuçları farklı ölçek düzeylerinden elde edilmektedir. Şimdi bu ölçek türlerini işleyelim.

Ölçek Türleri

1) Sınıflama Ölçeği (Adlandırma): Nitelikleri, benzerlik ya da farklılıklarına göre ayırmaya yarayan ölçeklerdir.

  • Bu ölçeklerin belli bir başlangıç noktası ve birimi yoktur.
  • Verilen sayıların sayısal anlamları yoktur. Sayılar adlandırma için kullanılır. Bu yüzden sınıflama ölçeğinin diğer adı da adlandırma ölçeğidir.
Bir grubun kadın erkek diye ayrılması ya da güzel çirkin diye ayrılması.
  • Sayılar rasgele verilir.
Sınıflara verilen adlar sınıflama değil, sıralama ölçeğidir. Kpss bu tür şaşırtıcı sorular sormaktadır bu yüzden dikkatli olalım.
  • Ölçek türleri içindeki sınıflandırma ölçeğinde matematiksel işlemler yapılamaz. Yani toplama, çıkarma, çarpma ya da bölme yapılamaz. Sadece saymaya dayalı olan frekans, yüzde ve mod bulunabilir.
  • Sınıflandırma ölçeği simetriklik özelliği taşır.
Sarışın ve kumral olarak sınıflandırılan bir grupta sarışın olma özelliğiyle Ayşe Hatice’ye benziyorsa, Hatice de Ayşe’ye benzer demektir.
  • Sınıflandırma ölçeği geçişlilik özelliği de taşır.
Aynı grupta Ayşe Hatice’ye benziyor ve Hatice de Fatma’ya benziyorsa Ayşe de Fatma’ya benziyor demektir. Yani matematiksel sembolle A=B ve B=C ise A=C olmaktadır.

2) Sıralama Ölçeği: Kpss ölçme ve değerlendirme içindeki ölçek türlerinden sıralama ölçekleri, bir özelliğe sahip oluş derecesine göre ölçen ölçeklerdir.

  • ”En” ve ”daha” sözcükleri kpss sorularında sıralama ölçeği için anahtar kelimelerdir.
  • Ölçümleri arasında büyüklük, küçüklük gibi karşılaştırmalar yapılabilir fakat toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi matematiksel işlemler yapılamaz. Ancak ortanca (medyan) ve yüzdelikleri belirleyebiliriz.
  • Sıralama ölçeğinde verilen rakamların matematiksel anlamı yoktur.
  • Birimler arasında eşitlik yoktur.
  • Nesneler en büyükten en küçüğe, en hafiften en ağıra gibi sıralanabilir.
  • Sıralama ölçeklerinden elde edilen değerler birinci, ikinci, üçüncü gibi sıra sayılarını alabilir.
Sıralama ölçeklerinde 0 (sıfır) değerinin bir anlamı yoktur. Çünkü bir sıralamada sıfırıncı diye bir şey söz konusu değildir.
  • Ölçme türleri içindeki sıralama ölçeğinde de geçişlilik özelliği vardır.
Ayşe Hatice’den uzun ve Hatice de Fatma’dan uzunsa, Ayşe de Fatma’dan uzundur diyebiliriz.
  • Sıralama ölçeğinde simetriklik yoktur, asimetriklik vardır.
Ayşe Hatice’den uzunsa Hatice de Ayşe’den uzundur diyemeyiz. Asimetriklik mevcuttur.

3) Eşit Aralıklı Ölçek: Ölçek türleri içinde yer alan eşit aralıklı ölçekler, ölçülen özelliğin belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş miktarına göre eşit aralıklarla sıralanmasını ifade etmektedir.

  • Ölçekte bulunan tüm birimler birbirine eşittir.
  • İzafi (bağıl) bir sıfır vardır. Yani başlangıç noktası olan sıfırın matematiksel anlamda sıfır olmamasıdır. Dolaylı ölçme türüne girmektedir.
Termometrenin 0 dereceyi göstermesi sıcaklık olmadığını belirtmez. Buradaki sıfır izafi yani keyfi sıfırdır.
  • Aynı amaçlı iki ölçek sonucu birbirine çevrilebilir.
Termometrede santigratın fahrenayta çevrilmesi.
  • Oran hesapları yapılamaz. Ancak toplama ve çıkarma işlemleri ile aritmetik ortalama ve standart sapma hesaplanabilir.
Eğitimdeki ölçme türleri genel olarak eşit aralıklı ölçek türüdür. Ancak psikomotor davranışların ölçülmesinde çoğu zaman eşit oranlı ölçekler kullanılmaktadır.
Bir ölçeğin eşit aralıklı ölçek olabilmesi için birimlerin eşit olması ve sıfırın izafi bir sıfır olması gerekmektedir. Bu ikisinde biri dahi olmazsa eşit aralıklı ölçek olmaz.

4) Eşit Oranlı Ölçek: Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme konularından ölçek türleri içindeki son inceleyeceğimiz bölüm olan eşit oranlı ölçekler, ölçülen özellik hakkında en duyarlı ölçme sonuçlarını veren ve en çok bilgiyi sağlayan ölçek türüdür.

  • Gerçek sıfır vardır ve bu sıfır yokluğu ifade eder.
Kpss soruları içinde eşit aralıklı ölçek ile eşit oranlı ölçek birbiriyle karıştırılmaktadır. Aralarındaki keskin ve tek fark eşit oranlı ölçekte sıfırın mutlak yani gerçek sıfırı ifade etmesidir. Bir diğer deyişle sıfır, yokluğu ifade ediyorsa ölçek türü eşit oranlı ölçek türüdür.
  • Gerçek oran hesabı vardır. Her türlü istatistiki işlem yapılabilir. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapılabilir.
Uzunluk ölçüleri, ağırlık ölçüleri, elektrik ölçüleri, ses şiddeti, basınç birimleri gibi araçlar eşit oranlı ölçekler içinde en çok kullanılan araçlardandır.

Kpss eğitim bilimleri ölçme ve değerlendirme dersi içindeki Ölçek Türleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss ölçme ve değerlendirme konusu Değerlendirme Öğeleri olacaktır.

, , ,

9 Yorum Yapılmış Ölçek Türleri

  1. Ezgi 09 Ekim 2018 at 12:01 #

    ölçek türleri neden gereklidir?

  2. Inanç 21 Ocak 2018 at 14:48 #

    Depresyon ölçeği hangi tür ölçek grubuna dahildir bilen var mi

    • Ş.A 27 Mart 2018 at 13:51 #

      eğer birim yani soru puanları eşitse eşit aralıklı ölçek olacaktır. Çünkü bildiğim kadarıyla bu tarz ölçeklerde verdiğiniz cevaplara göre en son bir puan alıyorsunuz ve bu puan üzerinden toplama çıkarma gibi işlemler veya yüzde hesabı gibi işlemler yapılabilir. Bu nedenle eşit aralıklı ölçek olabileceğini düşünüyorum.

    • adsız 16 Nisan 2018 at 21:23 #

      yok ama bilen var oda bilerek soran kişi

  3. İbrahim 29 Ekim 2017 at 19:54 #

    Çok iyi yararlandm bu bilgilerden .çok saolun bilgilendirdiğiniz için

  4. Seçil 15 Mayıs 2016 at 15:32 #

    Süper ??

  5. Kübra 27 Mart 2016 at 11:39 #

    Allah razı olsun gayet açıklayıcı olmuş oturttum sonunda.

  6. zeynep 17 Ocak 2016 at 00:25 #

    Sorduğunuz sorunun ölçek türü aşağıdakilerden hangisinde yer alır?
    A) oranlı B)siralama C) siniflama D) eşit aralıklı E) yargısal acil cevaplar misiniz 🙁

  7. ibrahim 03 Kasım 2015 at 09:04 #

    Teşekkür ederim harika bilgiler…

Bir Cevap Yazın