kpss Türkiye'de doğal afetler

Türkiye’de Doğal Afetler

Türkiye’de doğal afetler deprem, heyelan, erozyon, sel-taşkın, ve çığ olmak üzere 5 bölümde incelenmektedir. Kpss coğrafya dersinde Türkiye’de doğal afetler konu başlığı altında karşımıza hem kpss sorularında hem de deneme sınavları ve testlerde sorular çıkmaktadır. Bu konu, coğrafyanın diğer konuları ile de ilgilidir. Örneğin deprem, erozyon gibi afetler o bölgenin jeolojik yapısıyla ya da eğimiyle ilgilidir. Bu yüzden Türkiye’de doğal afetler konusunu bir mantık çerçevesinde kafamızda şekillendirmemiz, konuyu daha rahat kavramamızı sağlayacaktır.

Türkiye’de Doğal Afetler

Kpss coğrafya dersinde Türkiye’de doğal afetler konusunu yukarıda da belirtildiği gibi 5 bölümle inceleyeceğiz. Bunlardan ilki deprem.

1) Türkiye’de Deprem: Fay hatlarına bağlı olarak meydana gelen sallanma hareketlerine deprem denilir. Ülkemiz genç oluşumlu bir yapıya sahip olduğu için fay hatları daha canlıdır ve ülkemizde deprem riski yüksektir.

  • Kuzey Anadolu Fay Hattı: Marmara bölgesi Saros Körfezi’nden başlayıp İzmit, Adapazarı üzerinden Orta Karadeniz’e de uğrayarak Van Gölü ve Muş Varto’ya kadar uzanan fay hattıdır.
  • Doğu Anadolu Fay Hattı: Ülkemizde Hatay’dan giriş yaparak Kahramanmaraş, Malatya, Elazığ üzerinden Van Gölü ve Muş Varto’ya kadar uzanan fay hattıdır.
Fay hatlarının birleştiği yerlerde depremler çok daha kuvvetli olur. Bunun örneği ülkemizde Doğu Anadolu Bölgesi’dir.
  • Batı Anadolu Fay Hattı: Ege bölgesinde horst ve grabenleri takip ederek bölgenin iç kesimlerine kadar uzanan birçok kırıklı fay hattı bölgesidir.
Türkiye’de deprem riskinin en az olduğu bölgeler, Ergene havzası, Tuz Gölü, Konya Ovası, Anamur, Doğu Karadeniz kıyısı, Şanlıurfa ve Mardin Şırnak arasıdır.
Dikkat edecek olursak Türkiye’de oluşan fay hatları ile kaplıca, ılıca ya da volkanik sahaların dağılışı paralellik göstermektedir. Kpss sorularında bu gibi ayrıntılar ezber kısmını azaltabilmektedir.

* Oluşumlarına Göre Deprem Türleri:

  • Tektonik Depremler: Fay hatlarına bağlı olarak meydana gelen, Türkiye’de en çok görülen, şiddeti ve hasarı en çok olan deprem türüdür.
Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı, Batı Anadolu Fay Hattın üzerinde oluşan depremler tektonik depremlerdir.
  • Çöküntü Depremleri: Yeraltı boşluklarının çökmesine bağlı olarak oluşan bu depremlerin etki alanı sınırlıdır ve Akdeniz Bölgesi’nde görülür.
Zonguldak’ta meydana gelen maden çökmeleri ya da Konya’da tarım olarak yeraltı suyunun kullanılması sonucu oluşan boşluklara çökme beşeri faktörlerle beraber gerçekleşen çöküntü depremleridir.
  • Volkanik Depremler: Volkanik patlamalarla oluşan depremlerdir. Etki alanı sınırlıdır.
Türkiye’de aktif yanardağ bulunmadığı için volkanik depremlerin ülkemizde oluşması söz konusu değildir.

2) Türkiye’de Heyelan: Tabakaların kütlesel olarak hareket etmesine heyelan denir. Heyelan en fazla Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır. Özellikle Doğu Karadeniz kıyısında fazla görülmektedir. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde heyelan riski düşüktür.

Karadeniz bölgesinde yer alan Tortum, Sera, Yedigöller ve Zinav Gölü, heyelan sonucunda oluşan heyelan set göllerine örnek teşkil etmektedir.

Heyelan oluşumu için aşağıdaki etkenlerden birinin olması gerekir.

  • Eğim: En temel etkendir ve tabakaların aşağıya hareket etmesini kolaylaştırır.
  • Yağış: Tabakaların kayganlaşmasını ve kütlelerin daha rahat hareket etmesini sağlar ve heyelan için etkili sebeptir.
  • Tabakaların Yapısı ve Uzanışı: Suyu çeken kayaçlar ve tabakaların eğime paralel uzanması heyelanı tetikler.
  • Deprem: Yamacın dengesini bozan depremler heyelanı etkilemektedir.
  • Tüm bunların dışında yol, tünel ya da kazı çalışmaları gibi beşeri faktörler de heyelanı tetikler.

* Heyelandan Korunma Çalışmaları:

  • Drenaj kanalları açarak tabakalarda fazla suyun birikmesi engellenmelidir.
  • İstinat duvarları yapılarak yamacın dengesi sağlanmalıdır.
  • Heyelan bölgesinde yerleşim yeri kurulmamalıdır.
  • Yamaçların doğal dengesi sağlanmalıdır.
  • Beşeri yapılanmalar heyelan bölgelerinden uzakta olmalıdır.

3) Türkiye’de Erozyon: Toprak tabakasının süreç içinde aşınmasına erozyon denir.

Türkiye’de doğal afetler konusu içinde yer alan erozyon, İç Anadolu (özellikle Konya ve Tuz Gölü civarı) ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde rüzgar erozyonu, Doğu Anadolu Bölgesi’nde de akarsu erozyonu olarak karşımıza çıkar. Türkiye’de en az erozyon Karadeniz Bölgesi’nde görülür.

Türkiye’de matematik konumu nedeniyle buzul erozyon etkili değildir.
Erozyon yavaş ilerleyen bir olaydır. Heyelan gibi birden olmaz.

* Erozyonu Oluşturan Nedenler:

  • Eğim, en temel sebeptir.
  • Ormanların tahrip edilmesi.
  • Bitki örtüsünün cılız olması.
  • Meraların aşırı otlatılması.
  • Nadas uygulaması.
  • Sağanak yağışlar.
  • Toprağın kuru ve taneli olması.
  • Anız örtüsünün yakılması. (Mahsulden sonra kalan artıkların yakılması)
  • Düzensiz yağış rejimi.
  • Yanlış arazi kullanımı
Tarımda eğime paralel sürülme yapılması buna örnektir.

Erozyon ile beraber,tarımsal verim ve üretim azalır. Toprak tabakası inceldiği için çölleşme başlar. Toprağın su tutma kapasitesi ve barajların ömrü kısalır. Erozyon olduğu zaman delta ovaları genişler, çünkü delta ovalarını akarsu erozyonları beslemektedir. Ayrıca tarımla uğraşanların sayısı azalacağı için köyden kente göç artar. Bitki ve hayvan türlerinde de azalma meydana gelir.

* Erozyondan Korunma Çalışmaları:

  • Mera hayvancılığı yerine ahır hayvancılığı yapmak.
  • Ağaçlandırma yapmak.
  • Tarlaları eğim yönüne dik sürmek.
  • Eğimli yamaçlarda basamak (taraça) yapmak.
  • Nadasa alternatif olarak nöbetleşe tarım yapmak. Bir yıl başka diğer yıl başka ürün ekilmesi durumudur.
  • İnsanlar bilinçlendirilmeli ve erozyona karşı bunun eğitimi verilmelidir.
  • Barajların yanında ağaçlandırma yapılmalıdır.

4) Sel ve Taşkın: Türkiye’de doğal afetler içinde en büyük ekonomik kayıplara neden olan afetler sel ve taşkınlardır.

* Sel ve Taşkınların Sebepleri:

  • Eğim
  • Drenaj özelliği
  • Bitki örtüsü
  • Ani sağanak yağışlar
  • Yanlış arazi kullanımı

Özellikle Bartın, Filyos Çayları, Fırtına Deresi, İyidere gibi Karadeniz’e dökülen akarsularda taşkınlar fazladır. Can ve mal kaybına yol açan sel ve taşkınlar, ormanların tahrip edilmesi sonucu toprağın suyu tutma kapasitesinin düşmesiyle de meydana gelir.

5) Çığ: Türkiye’de doğal afetler içinde en son işleyeceğimiz konu olan çığ, yoğun kar kütlesinin aşağıya doğru toplanarak hareket halinde çoğalması sonucu oluşur. Doğu Karadeniz, Hakkari, Yukarı Murat – Van bölümleri dağlık ve engebeli olduğu için çığ olayının en yaygın olduğu alanlardır.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de doğal afetler konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss coğrafya konusu Türkiye’de Akarsular olacaktır.

, , , ,

33 Yorum Yapılmış Türkiye’de Doğal Afetler

  1. haydar 05 Mart 2017 at 21:07 #

    Yarabbim ödevimi bitirdim ohhh ne güzel, ben bir çomarım

    • HACKKER 21 Mayıs 2017 at 15:32 #

      24 DOĞAL AFET VAR DÜNYADA

      • ezgi 11 Aralık 2017 at 20:05 #

        Ama bizim bilmemiz gereken 5-6-7 afet falan.

  2. mahsum 12 Mayıs 2016 at 21:33 #

    bilgiler için teşkkür ederim ama biraz az mış gibime geldi

  3. neymar@fatoş 21 Nisan 2016 at 20:19 #

    Teşekkürler ama yangını unutmuşsunuz ya onu da ilave ederseniz daha iyi olur trkrar teşekkürler.

    • Zaza 25 Mart 2018 at 17:13 #

      Yangın bir doğal afet değil yalnız fatoş hanım

  4. Remzi 13 Nisan 2016 at 18:53 #

    Güzel kapak oldu 🙂

  5. Cahilsavar 13 Mart 2016 at 22:29 #

    Erozyonu önlemek için tarlalar eğime paralel değil dik sürülmelidir arkadaşım. Bilgi yanlışlığı var

    • Serkan Tekbaş 15 Mart 2016 at 06:17 #

      Bu konunun hangi yerinde eğim yönüne paralel sürülmelidir deniyor ki zaten? Yukarıda da dik sürülmelidir yazıyor. Lütfen anlayarak tekrar okuyun. Saygılar.

    • bomba 25 Aralık 2016 at 18:33 #

      O erozyon oluşturan sebeplerde.

  6. gökhan 04 Şubat 2016 at 17:21 #

    ALLAH razı olsun emeğinize yüreğinize sağlık

  7. fırat 22 Ocak 2016 at 09:30 #

    çok teşekürler

  8. buğra 10 Ocak 2016 at 11:14 #

    çok iyi olmuş baya yardımcı oldu

  9. william 29 Aralık 2015 at 18:07 #

    Uuuuuuuu

  10. Filiz 09 Haziran 2015 at 14:08 #

    Harika konu anlatımı. Basit. Tek Konuya 2 saat vermekten kat kat iyi.

  11. kurt boz 09 Nisan 2015 at 15:41 #

    teşekküler.emeğinize sağlık

    • kurt boz 09 Nisan 2015 at 15:47 #

      kpss önlisans hakkında biraz bilgi verirseniz sevinirim arkadaşlar..
      kendi okuduğumuz bölümdende sorular çıkıyo mu*?

      • yusuf 14 Ocak 2019 at 18:57 #

        zaten ordan çıkıyor sen dilciyken sana kimya bşyolojimi sorcak

  12. Öznur 04 Nisan 2015 at 18:43 #

    süperdi 😀 çok iyi

  13. selin 03 Nisan 2015 at 13:40 #

    insan kuraklıkla volkanik olaylarıda yazar ne biçimsiniz ya 😛

    • blyat 25 Aralık 2016 at 18:35 #

      5 örnek demiş

  14. mert 21 Şubat 2015 at 12:01 #

    teşekkürler 😀

  15. havva 21 Mayıs 2014 at 22:58 #

    Gerçekten Çok Yardımcı Oldu:):):) TEŞEKKÜRLER

  16. KıymalıDanino 16 Nisan 2014 at 21:53 #

    eyw bro iyiymiş

  17. berfin 15 Nisan 2014 at 21:39 #

    Turkiyede Dogal Afetler nedenleri ve sonuclari acisindan degerlendirilmesi. Şimdiden teşekkürler

  18. enes 06 Nisan 2014 at 19:06 #

    admıncim bna cok acil dogal afetlerın turkıyedekı dagılısı lazım bılgıı faln değil sehırlerı orn: deprem adanada fazla yaygın gıbı sımdıden teskkurlert 🙂

  19. esma 02 Mart 2014 at 21:52 #

    teşekürler

  20. Ümmühan 25 Şubat 2014 at 10:33 #

    Türkiye’de iç göçler üzerinde doğal afetlerden hangisinin etkisi en azdır? Çığ mı? Yardımcı olursanız sevinirim şimdiden teşekkürler.

    • yusuf 08 Mayıs 2014 at 17:59 #

      sel baskını

  21. enes 12 Ocak 2014 at 19:01 #

    çok teşekürler

  22. sıla 29 Aralık 2013 at 15:55 #

    çok teşekürler

  23. fatma 18 Aralık 2013 at 19:58 #

    çok teşekkürler allah razı olsun 🙂
    :):)

  24. muhammed 14 Aralık 2013 at 13:42 #

    teşekkürler

Bir Cevap Yazın