türkiyede yeryüzü şekilleri

Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri

Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü milyon hatta milyarlarca yılda kazanmıştır. Volkanizma, deprem, dağ oluşumu (orojenez), kıta oluşumu (epirojenez) gibi iç kuvvetler ve akarsular, dalgalar, buzullar, rüzgarlar gibi dış kuvvetler Türkiye’de yeryüzü şekilleri oluşumunda etkili kuvvetlerdir. Tabi ki iç ve dış kuvvetlerin hepsi aynı anda olmamıştır. Günümüzde de devam eden bu iç ve dış kuvvetler etkinliklerini bazı jeolojik zamanlarda arttırmışlardır. Herhangi bir jeolojik zamanda bir kuvvet etkinliğini arttırırken, başka bir jeolojik zamanda diğer bir kuvvet etkinliğini arttırmıştır. Bu jeolojik zamanları inceleyelim.

Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri

1. Jeolojik Zaman: Türkiye’de 1. zamana ait oluşumlar kömür yatakları ve masif arazi kütleleri şeklinde olmuştur. Burada bahsedilen masif arazi, sertleşmiş yani oturmuş arazidir.

Birinci zamanda ortaya çıkan taş kömürü yataklarını gür bitki toplulukları oluşturmuştur.

Taşkömürü yataklarına örnek olarak Zonguldak taşkömürü yatağını verebiliriz.

Masif Arazilere örnek olarak aşağıdaki yerleri verebiliriz.

  • Yıldız Dağları (Trakya)
  • Saruhan – Menteşe (Ege)
  • Kırşehir (İç Anadolu)
  • Bitlis (Doğu Anadolu)
1. zamanda oluşan arazilere dikkat edersek deprem riskinin az olduğu yerler olduğunu görürüz. Bunun nedeni 1. zamanda oluşan kütlenin yapısının sert olmasıdır.

2. Jeolojik Zaman: Genelde aşınım faaliyetlerinin fazla olduğu bu dönem, yer kabuğu hareketleri açısından Türkiye’de ve Dünya’da sakin geçmiştir.

3. Jeolojik Zaman: Kpss soruları açısından önemli olan bu dönem, Türkiye’yi en çok etkileyen jeolojik dönemdir. Şimdi üçüncü jeolojik zamanda gerçekleşen önemli oluşumları inceleyelim.

  • Türkiye’de Alp-Himalaya kıvrım kuşağına bağlı olarak Kuzey Anadolu ve Toros Dağları oluşmuştur.
  • Türkiye bugünkü görünümünü hemen hemen kazanmıştı bu zamanda.
  • Linyit, bor, tuz, borasit ve petrol yatakları bu dönemde oluşmuştur.
  • Arabistan kısmının sıkışmasıyla beraber bazı fay hatları meydana gelmiştir. Bu sıkışmanın sonucunda da Kuzey Anadolu ve Güney Anadolu fay hatları bu dönemde oluşmuştur.
  • Volkanik dağlar da yine üçüncü jeolojik zamanda oluşmuştur.

4. Jeolojik Zaman: Kpss coğrafya konusunun bu dönemi de Türkiye’de yeryüzü şekilleri açısından en kısa süren ve halen devam eden jeolojik zamandır. Dördüncü jeolojik zamanda aşağıdaki gelişmeler yaşanmıştır.

  • Öncelikle Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü almıştır.
  • İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.
  • Egeid karası çökmüş ve onun yerinde Ege Denizi meydana gelmiştir.
  • Ağrı, Cilo, Kaçkar, Aladağlar gibi dağlar bu devirde buzullaşmadan etkilenmiştir.
  • Önemli iklim değişiklikleri meydana gelmiştir. Ayrıca deniz seviyelerinde de değişimler meydana gelmiştir.

Kpss coğrafya dersinin Türkiye’de yeryüzü şekilleri konusunu kısaca madde halinde özetlemek gerekirse;

  • Ülkemizde farklı jeolojik zamanlara ait araziler bulunduğundan bunlara bağlı olarak yer şekillerimiz çeşitlilik göstermektedir.
  • Alp – Himalaya kıvrım sisteminde yer alırız.
  • 3. ve 4. zamanındaki oluşumlarla bugünkü görünümünü kazanmıştır. Bu yüzden ülkemiz genç, dağlık ve yüksek bir ülkedir.

* Türkiye’de Yükseltinin Fazla Olmasının Sonuçları:

  • Yol yapım maliyetleri artmıştır.
  • İklim ve bitki örtüsü çeşitliliği oluşmuştur.
  • Yaylacılığın gelişimini etkilemiştir.

Ülkemiz ayrıca;

  • Dağlık olmasına karşın geniş düzlükler de yer almaktadır. Bunun sebebi ülkemizin toptan yükselmesidir.
  • Genç ve faylı olmasından dolayı ülkemizde deprem riski fazladır.
  • Kuzey ve Güneyde dağlar kıyıya paralel uzanmıştır.

Bir sonraki genel kültür coğrafya dersinin konusu Türkiye’nin Dağları konusu olacaktır.

, , , ,

20 Yorum Yapılmış Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri

  1. mira 06 Nisan 2016 at 09:36 #

    Coktesekkürler sınav için çok güzel olmus

  2. gökhan 04 Şubat 2016 at 17:19 #

    ALLAH razı olsun emeğinize yüreğinize sağlık

  3. meryem 27 Mart 2015 at 14:50 #

    çok güzel olmuş hayatım,teşekkürler:))

  4. Büşra 13 Mart 2015 at 17:19 #

    Kırşehir masif araziyse neden 1.kuşak deprem bölgesi açıklar mısınız lütfen
    Hiçbir yerde bulamıyorum.

    • Ayça 21 Kasım 2015 at 19:19 #

      Çünki turkiye sıkıştırıldıgnda bir cok yer kirilmisti kirsehirde bunlardan biri hatta bu nedenle icinde olan bitkiler oksijenle temas edince komuru ucup tasi kalmisti komur yatagi degildi. Bu nedenle kirildigi icin bir deprem kusagi bolgesi oluyor.

    • Çiğdem 15 Şubat 2016 at 22:18 #

      Çünkü sonradan faylanmıştır

  5. Nur 23 Şubat 2015 at 18:10 #

    Güzel elinize sağlık

  6. yaren 19 Şubat 2015 at 22:02 #

    Gerçekten mükemmel olmuş her şeyi kısaca özetlemissiniz.

  7. Ahmet 15 Eylül 2014 at 11:37 #

    Allah razı olsun,çok teşekkürler,elinize kolunuza sağlık,faydalı olmuş….

  8. demir 11 Temmuz 2014 at 14:57 #

    Aşınım faaliyetlerinin fazla olduğu Bi dönemdir derken neyi kast ediyor ben orayı anlamadım,yani aşınım ne

  9. Mehmed 18 Nisan 2014 at 02:27 #

    Eliniz sağlık güzel çalışma..
    (cevaben) tabi ki yeterli olmaz.. Farklı kaynaklarla zenginleştirmen gerekir…

  10. canan 10 Nisan 2014 at 12:10 #

    çok güzel anlatılmış bende kpss hazırlanıyorum yalnız kitap almak istemedim buradaki konular coğrafya ve diğer derleri buradan takip etmek yeterli olurmu TEŞEKKÜRLER

  11. cengiz 18 Şubat 2014 at 16:02 #

    Allah razı olsun hazırlayanlara….

  12. Şaheste 06 Şubat 2014 at 17:25 #

    Allah razı olsun bilginize bereket, emeğinize sağlık versin :))

  13. Emel 30 Ocak 2014 at 00:22 #

    Emeğinize sağlık..çok açıklayıcı,net,öğretilmesi gereken temiz bilgi…

  14. seray 27 Ocak 2014 at 00:19 #

    Türkiye’de ayrıca kısmında yani anlatımın sonundaki bölümünde “dağlık olmasına karşın YÜKSEKLERDE geniş düzlükler var çünkü 3. jeolojik dönemde Arabistan yarımadasının sıkıştırmasıyla Anadolu yükselmiştir” demek daha doğru olur.

  15. hüsniye 06 Ocak 2014 at 23:03 #

    teşekkürler….emeğinize sağlık

  16. kamil 03 Ocak 2014 at 20:32 #

    güzel olmuş ellerinize dillerinize ve beyninize saglık

  17. damla 06 Kasım 2013 at 21:13 #

    gayet açıklayıcı ve güzel.

  18. esra 06 Ekim 2013 at 12:19 #

    çok güzel anlatmışsınız tebrikler

Bir Cevap Yazın