Edatlar (ilgeçler) konusu Kpss Türkçe dersinde işleyeceğimiz bir diğer kelime türüdür. Bu konuda ilgeçlerle ilgili örnekler, belli başlı ilgeçler ve soru çözümleri ele alınacaktır. Bir önceki Türkçe konumuz zarflardı. Şimdi edatlar konusunu ayrıntılarıyla inceleyelim.
Edatlar (İlgeçler)
Cümle içinde sözcükler arasında anlam ilgisi kuran sözcüklere edat denir. Edatlar amaç, sebep sonuç, miktar, karşılaştırma, özgülük gibi çeşitli anlam ilgileri kurar. Bir diğer tanımla edatlar tek başına anlamı olmayan; ama bir sözcükle öbekleşerek anlam kazanan sözcüklerdir.
Çalışmak için gelmiş.
Cennet gibi yer.
Bisiklet ile gitme.
Edatlar genellikle birlikte kullanıldıkları başka tür sözcüklerle edat öbeği oluşturur. Bu ilgeç öbekleri cümlelerde sıfat ya da zarf görevinde de olur.
Bize karşı saygılıdır.
Senin gibi düşünmüyor.
Okula doğru gitti. (Bu edat öbeği aynı zamanda zarftır)
Cennet kadar güzel yer. (Bu edat öbeği de miktar zarfıdır.)
Edat Çeşitleri
İle: Her zaman ilgeç değildir. ”ve” anlamındaysa bağlaçtır. Bunun dışında ilgeçtir.
Kitaplarıyla defterleri bende. (Burada bağlaç olarak kullanılmış)
Kitaplarıyla geldi.
Kedileriyle, köpekleriyle çok mutlu.
Bisikletle gitme. (Araç – vasıta ilgisi)
Onunla konuşmalısın. (Karşılıklı ilgisi)
Onunla gelecekmiş. (Birliktelik ilgisi)
Kapının ziliyle uyandım. (Sebep sonuç ilgisi)
Zilin çalmasıyla dışarı çıkması bir oldu. (Zaman ilgisi)
Kitabı kardeşimle yolladım. (Aracılık ilgisi)
Testlerle ilgileniyorum. (Yönelme ilgisi)
Hızla geldi. (Durum ilgisi)
Gibi: Her zaman edattır.
Babası gibi çalışkan. (Karşılaştırma)
Cennet gibi yer. (Benzetme)
10 gibi geliriz. (Yaklaşıklık)
Hava soğuyacak gibi. (İhitmal-olasılık)
Yemek pişti gibi. (Yaklaşma ilgisi)
Dağ gibi çamaşır. (Abartma)
İçin: Her zaman edattır.
Sorduğun için söylüyorum. (Sebep sonuç)
Konuşmak için geldik. (Amaç sonuç)
Buraya senin için geldim. (Özgülük)
Senin için cimridir demişti. (Hakkında ilgisi)
Bu davranış benim için doğru değil. (Görecelik)
O tam senin için. (Uygunluk)
Vatan için ölür. (Uğruna)
Bu eşyalar bu oda için büyük. (Karşılaştırma)
Kadar: Her zaman edattır.
10 kadar öğrenci. (Yaklaşıklık ilgisi)
Kardeşi kadar çalışkandır. (Karşılaştırma)
Bu kadar düşünme. (Derece ilgisi)
Denli: Her zaman ilgeçtir.
Bu denli düşünme. (Derece ilgisi)
Sanki: Her zaman edattır.
Sanki cennet. (Benzerlik)
Sanki yağmur yağacak. (Olasılık)
Sanki dövdük. (Olumsuzluk, sanma)
Sormakla iyi mi ettin sanki. (Olumsuzluk)
Sadece: Her zaman edattır. Ancak bazı anlam yüklemelerinde edatlar içinde algılanmamlıdır. Eğer ki cümle içinde ”ama” anlamında kullanılıyorsa bağlaç demektir.
Beni sadece o dinledi. (Edattır)
Çalış sadece kendini fazla yorma. (‘ama’ anlamında, o yüzden bağlaçtır)
Bu sözcükler ‘sadece’ anlamında ise edat olurlar.
Bugün ancak Türkçe çalışabilirim. (Sadece anlamında, dolayısıyla edattır)
Adeta – Tıpkı: Bu sözcükler her zaman edattır. Benzerlik ilgisi kurarlar.
Adeta babası.
Tıpkı annesi.
Mi: Her zaman edattır ve her zaman ayrı yazılır.
Gelecek misin? (Soru anlamı)
Geldi mi uyur. (Zaman anlamı)
Güzel mi güzel. (Pekiştirme anlamı)
Lütfen verir misin? (Rica anlamı)
Hiç gidilir mi? (Olumsuzluk)
Sen buraya gelir miydin hiç? (Sitem)
Hiç gelmez miyim. (Olumlu anlam)
-E kadar:
Okula kadar koştum. (Miktar ilgisi)
-E göre:
Bana göre bir iş. (Uygunluk)
Bana göre doğru değil. (Görecelik)
Kardeşine göre daha çalışkan. (Karşılaştırma)
Aldığıma göre bu iş bitmiş. (Açıklama)
-Mek üzere: Kpss Türkçe dersinde ‘-mek’ edatıyla ilgili örneklere geçelim.
Çalışmak üzere gidebilirsin. (Koşul ilgisi)
Çalışmak üzere gelmiş. (Amaç)
Yemek pişmek üzere. (Yaklaşma)
Bize mahsus oda.
Okumaya dair tartışma.
Gençlere özel özgü tasarılar.
-E dek , -e değin: ‘-E kadar’ anlamlı edatlardır.
-Den ….: ‘-den’ eki ve bir sözcükten oluşan edatlardır.
Bugünden itibaren çalışmaya başlıyorum.
Senden başka kimseyi sevemem.
Dersten sonra gel.
Bizden önce gitmişler.
Evden içeri girmiyor.
Evden dışarı çıkmıyor.
Belden aşağı vuruyor.
Benden öte bir ben var.
Benden yana olduğunu söyledi.
Dünden beri uyumadım.
-E rağmen, -e karşın: Eş anlamlı edatlardır. Karşıt yargı oluşturur.
Çok uğraşmama karşın soruyu çözemedim.
Öğretmenin izin vermemesine karşılık karşın geziye gittiler.
Değil:
Seni değil beni çağırmış.
Bugün değil yarın gel.
Kpss genel yetenek Türkçe dersindeki sözcük türlerinden olan edatlar konusunu da tamamlamış olduk. Bir sonraki Kpss Türkçe konumuz yine aynı başlıktan ünlemler olacak.
gayet güzel hazırlanmış bir içerik teşekkürler.