İsim Tamlaması konusu, bir önceki konuda sözcük türleri başlığından incelediğimiz adlar konusun devamındaki alt başlığı oluşturmaktadır. Bu bölümde İsim Tamlaması içeriğindeki belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması, zincirleme isim tamlaması ve takısız ad tamlaması konularını örneklerle açıklamaya çalışacağız.
İsim Tamlaması (Ad Tamlamaları)
1) Belirtili İsim Tamlaması: Hem tamlayanı hem de tamlananı tamlama eki almış olan isim tamlamalarıdır.
Telefonun şarjı
Bahçenin duvarı
Maçın sonucu
Belirtili isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:
Tamlayan kişi zamiri olabilir. Bu durumda tamlama ekleri zamire göre değişebilir.
Benim param
Senin defterin
Bizim sorumuz
Tamlayanı da tamlananı da zamir olabilir.
Buranın nesi
Böylelerinin sözü
Çocuğun kimsesi
Başa sıfat gelebilir. Yani tamlayan sıfat tamlaması olabilir.
Sihirli bahçenin
Beş sorunun cevabı
O evin sahibi
Araya sıfat gelebilir. Yani tamlanan sıfat tamlaması olabilir.
Kitabın yırtık sayfası
Hem tamlayanı hem de tamlananı sıfat tamlaması olabilir.
Şu dağın yüksek tepeleri
Fiilimsiler kullanılabilir.
Gelişinin saati
Konuşmanın bitmesi
Araya söz öbeği girebilir.
Benim size sözünü ettiğim kitabım
Hikayenin yarın anlatılacak kısmı
Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.
Sınıfın neşesi Hüsnü
Evin sahibi adam
Çocuğun söylediği söz
Tamlayan eki ‘-den’ olabilir.
Öğrencilerden beşi
Gelenlerden bazıları
Evlerden birkaçı
Tamlayanı ve tamlananı yer değiştirebilir.
Sözleri yarım kalmıştı şarkının
Dalları kırılmış yeşil ağacın
Genellikle tamlayanı kişi zamiri olanlarda tamlanan eki düşebilir.
Bizim ev…
Sizin sınıf…
Senin kitap…
Ali’nin araba…
Tamlayan ya da tamlanan ortak olabilir.
Çocuğun çantası ve ayakkabıları
Evin ve okulun sorunları
Tamlayanı, ”benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” ise çoğu zaman söylenmez. Yani iyelik eki olan sözcükler bu şekilde tamlayanı düşmüş isim tamlaması olur.
Örnek: Sorularınızı bugün sorun
Kimi zaman tamlayanı da söylenmeyebilir.
Örnek: Bu kitap öğretmeninmiş.
2) Belirtisiz İsim Tamlaması: Kpss Türkçe dersindeki bu ad tamlamasında tamlayan eki yoktur. Sadece tamlanan eki vardır.
Sokak lambası
Ev sahibi
Gün ortası
Belirtisiz isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:
Tamlayan sadece kendi zamiri olabilir.
Kendi evim
Kendi sorununuz
Kendi görüşleri
Kendi odası
Fiilimsiler yani eylemsiler kullanılabilir.
Çocuk ağlaması
Yürüyüş saati
Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.
Ev sahibi adam
Zeytin yeşili göz
El işi kazak
Başa gelen sıfat tamlamanın tamamına aittir.Dolayısıyla bir sıfatla nitelenen isim tamlaması olur.
Eski Muğla evleri
Şu test kitabı
Güzel tepsi böreği
Eğri kapı kolu
Tamlayan ve tamlanan başka bir tür sözcük olabilir.
Annem gibisi
Ya da edatı
Geliyorum fiili
Tamlayan bir cümle olabilir.
Bugünün işini yarına bırakma
Ne mutlu Türküm diyene
Her gün erken kalkmalısın
Soru yağmuru (benzerlik ilgisi)
Sel baskını (sebep sonuç ilgisi)
Matematik defteri (amaç ilgisi)
Vişne reçeli (ana madde ilgisi)
Ege gezisi (Yer ilgisi)
Masa örtüsü (çeşitlilik ilgisi)
Yorgunluk hissinden …. (Belirtisiz ad tamlaması)
Yorgun hislerden …. (Sıfat tamlaması)
3) Takısız Ad Tamlaması: Takısız isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan eki yoktur. Yani tamlamayı oluşturan iki isim tamlama ekleri almamıştır. Ayrıca tamlayan mutlaka somut bir varlık adıdır. Tamlayanın ya neyden yapıldığını ya da neye benzediğini belirtir.
Altın bilezik (neyden yapıldığı belirtiliyor)
Altın kalp (neye benzediği belirtiliyor)
Çelik tencere => Takısız ad tam.
Çelik tel => Takısız ad tam.
Çelik bilek => Takısız ad tam.
Solgun demet => Sıfat tam.
Gül demeti => Belirtisiz ad tam.
Gümüş dere => Takısız ad tam.
Asfalt yol => Takısız ad tam.
Asfalt yapımı => Belirtisiz ad tam.
Sonsuz yol => Sıfat tam.
Yün ceket => Takısız ad tam.
Tahta kafa => Takısız ad tam.
Taşlı yol => Sıfat tam.
Taş yol => Takısız ad tam.
4) Zincirleme İsim Tamlaması: Kpss Türkçe içindeki isim tamlaması konusunda işleyeceğimiz son başlık olan zincirleme ad tamlaması, en az üç isimden oluşan isim tamlamasıdır.
Çelik kapının kolu (Zincirleme ad tam.)
Çelik tencere ve bıçak (Tamlayanı ortak takısız ad tam.)
Zincirleme isim tamlamasında da zamirler, fiilimsiler girebilir. Araya söz öbeği girebilir ve yer değiştirebilir.
Hepimizin bu konudaki düşüncesinin tartışılması gerekiyor. (‘Hepimizin’ zamir, ‘bu konudaki…’ söz öbeği, ‘tartışılması’ fiilimsi)
Gülleri açmıyor artık gül bahçesinin.
Yüksek bahçe duvarının tahta kapısı.
Evin kapalı balkon kapısı.
Benim sana söylediğim sözün kısa özeti şudur…
Zincirleme isim tamlamasının tamlayan ve tamlananı vardır. Tamlayan ve tamlanan belirtili, belirtisiz, takısız tamlamalar şeklinde olabilir.
Bahçe duvarının sıvası => Tamlayanı b.siz isim tamlaması olan zincirleme is. tam.
Çocuk seslerinin güzelliği => Tamlayanı b.siz zinc. is. tam.
Evin kışlık ihtiyaçları => Tamlayanı belirtili tamlananı belirtisiz
Evin odunluk kapısı => Tamlayanı b.li tamlananı b.siz
Köpek havlamalarının bitmesi => Tamlayanı b.siz
Açlık sorununun kısaca giderilmesi => Tamlayanı b.siz
Çocuğun yükseklik korkusu => Tamlayanı b.li tamlananı b.siz
Korku filminin etkisi => Tamlayanı b.siz
Filmin korkunç sonu => Tamlayanı b.siz is. tam.
Bal tenekesinin açılmayan kapağı => Tamlayanı b.siz tamlananı sıfat tamlaması
Duygu selinin akışının kesilmesi => Tamlayanı b.siz is. tam.
Türkçenin dil yapısı => Tamlananı b.siz zincirleme is tam.
Türkçenin yapısal özelliği => Belirtili isim tamlaması
Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait İsim Tamlaması konusunu örneklerle beraber işledik. Bir sonraki konumuz sözcük türleri başlığının ikinci kısmı olan Sıfatlar olacaktır.
Fiilimsiler kullanılabilir.
Örnekler
Konuşmanın bitmesi
BU BİLGİ YANLIŞ.
İSİM TAMLAMASINDA TAMLAYAN OLSA DA TAMLANAN EYLEMSİ OLAMAZ.